Choroby powodowane przez zbyt wysoką lub zbyt niską temperaturę

Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj

Wprowadzenie

Rośliny rosną w zakresie temperatury od 1 do 40oC, przy czym większość między 15 i 30oC. Młode rosnące tkanki większości roślin i cały wzrost roślin jednorocznych są jednak zwykle wrażliwe na temperatury poza ekstremami tych zakresów.

Minimalne i maksymalne temperatury, przy których rośliny mogą jeszcze normalnie rosnąć zmieniają się znacznie względem gatunku rośliny i stadium jego rozwoju. A więc, np. pomidor ma wyższe wymogi temperaturowe i zwykle silniej jest uszkodzony, gdy występują przymrozki. Z drugiej strony, rośliny pszenicy, lucerny, żyta mogą bez szkód przetrzymać temperaturę znacznie poniżej 0oC. Jednak zbyt silne obniżenie temperatury nieuchronnie zabija rośliny.

Rośliny różnią się również stopniem wrażliwości na temperatury ekstremalne w zależności od stadium rozwoju. Rośliny starsze, mocniejsze są bardziej odporne na niskie temperatury niż siewki. Również różne tkanki lub organy tej samej rośliny mogą wykazywać różną wrażliwość względem tego samego poziomu temperatury. Pąki są bardziej wrażliwe niż pędy. Kwiaty i nowo uformowane owoce są bardziej wrażliwe niż liście.

Wpływ wysokiej temperatury

Rośliny są zwykle szybciej i bardziej uszkodzone, gdy temperatura przekracza temperaturę maksymalną niż minimalną. Zbyt wysokie temperatury rzadko jednak występują w naturze. Wysokie temperatury wydają się wywoływać ich efekty w powiązaniu z oddziaływaniem innych czynników środowiska, szczególnie z nadmiarem światła, suszą, brakiem tlenu lub silnymi wiatrami w powiązaniu z niską wilgotnością względną powietrza. Wysokie temperatury są zwykle odpowiedzialne za oparzenia słoneczne, ukazujące się na wyeksponowanej do słońca gładkiej powierzchni owoców i warzyw, jak jabłka, pomidory, bulwy ziemniaka. W gorące, słoneczne dni temperatura tkanek owoców poniżej powierzchni skierowanej do słońca może być znacznie wyższa niż temperatura tkanek po przeciwnej, zacienionej stronie owocu i temperatura otaczającego powietrza. To wywołuje zmiany zabarwienia, objawy wodnistości, srebrzystości i odwodnienia tkanek podskórnych, co prowadzi do powstawania miejsc zapadniętych na powierzchni owocu. Zbyt wysoka temperatura przy powierzchni gleby czasami zabija siewki lub inicjuje powstawanie raków u podstawy pędów roślin starszych.

Wpływ niskiej temperatury

Znacznie większe szkody wyrządza niska niż wysoka temperatura. Niskie temperatury, nawet powyżej temperatury zamarzania, mogą uszkadzać rośliny ciepłolubne, jak kukurydza i fasola. Mogą one również wywoływać słodkowatość bulw ziemniaka z powodu hydrolizy skrobii na cukry proste.

Temperatura poniżej 0oC wywołuje liczne uszkodzenia roślin. Są nimi:

1. Uszkodzenia wierzchołków merystematycznych wywołanych późnym przymrozkiem lub uszkodzenia całych roślin.
2. Zamieranie pąków brzoskwini, wiśni i innych drzew.
3. Niszczenie kwiatów, młodych owoców oraz czasami mięsistych pędów większości drzew.
4. Korkowatość tkanek powierzchniowych owoców jabłoni, gruszy, gdy występują późno w okresie wegetacyjnym.
5. Nekroza młodych korzeni drzew jabłoni.
6. Pękanie kory i rozwój raków na pniach i gałęziach, szczególnie tych wyeksponowanych do słońca.
7. Uszkodzenia mięsistych tkanek, jak bulwy ziemniaka (mogą być uszkadzane w temperaturze zbliżonej do 0oC). Większość uszkodzeń zależy od stopnia obniżenia się temperatury i czasu utrzymania się niskiej temperatury. Wczesne uszkodzenia naruszają tylko głównie tkanki naczyniowe i wyrażają się pierścieniowatymi nekrozami; uszkodzenia delikatnych przyległych tkanek naczyniowych przypominają nekrozę siatkowatą. Większe uszkodzenia powodują całkowite niszczenie tkanek i ich gnicie.

Wpływ niskiej temperatury na rośliny domowe

Rośliny domowe, chociaż rosną w szklarniach lub mieszkaniach, są szczególnie wrażliwe na niskie temperatury. Często rośliny domowe są roślinami tropikalnymi, rosnącymi z dala od ich rodzimego klimatu. Umieszczenie tych roślin w niskich temperaturze, niekoniecznie temperaturze zamarzania, może powodować zamieranie, żółknięcie, opadanie liści i pąków oraz wiele innych objawów. Rośliny uprawiane w mieszkaniach lub szklarniach najczęściej ulegają oddziaływaniu niskiej temperatury, gdy są umieszczone przy oknach lub w korytarzach podczas zimnych dni zimowych, w szczególności zaś w nocy. Spadki temperatur poniżej 12oC mogą powodować żółknięcie i opadanie liści oraz pąków kwiatowych wielu roślin. Rośliny poddane nawet krótkotrwałemu działaniu temperatury zbliżonej do zamarzania, np. podczas przemieszczania ze szklarni do samochodu mogą reagować zamieraniem pędów i kwiatów lub ulec szokowi, z którego wydobycie może trwać nawet kilka tygodni do miesięcy. Rośliny rosnące poniżej lub powyżej zakresu temperatury optymalnej dla ich wzrostu zawsze rosną słabo i wydają mniejszy i niższej jakości plon.

Mechanizmy uszkadzania roślin niską temperaturą

Niska temperatura powoduje:

Zapobieganie przemarzaniu roślin, owoców i warzyw obejmuje uprawianie roślin w rejonach mniej zagrożonych przez przymrozki, dobieranie odmian roślin bardziej odpornych na działanie niskiej temperatury, wcześniejsze zbieranie roślin oraz kontrolowanie temperatury w kopcach i przechowalniach.

Cel ćwiczenia

Materiał

Bulwy ziemniaka przechowywane w temperaturze pokojowej. Bulwy ziemniaka przechowywane w temperaturze przemarzania przez 1 dzień i 3 oraz 7 dni.

Ćwiczenie

Pytania